Column ds. Gerrit Heuver: Fundamenteel

De laatste tien jaar van de vorige eeuw was ik ziekenhuispredikant. Ik kwam bij iedereen aan bed: rooms, rood, ‘niks’, protestants; het was een leerzame tijd.

Op een dag sprak ik een mevrouw van een jaar of zestig. Ze vertelde dat haar moeder nog niet zo lang geleden gestorven was. “Het is misschien raar om te zeggen, dominee, maar na haar dood ben ik pas echt begonnen te leven.” Het sloeg mij koud om het hart.

Eenzelfde gevoel bekruipt mij wanneer mensen vertellen dat ze pas echt zijn gaan leven (d.w.z. nadenken, keuzes maken, wegen gaan) nadat ze hun geloof in God vaarwel hadden gezegd.

Soms met verdriet of weemoed, soms met een flinke portie trots, omdat ze nu zelf aan het roer zitten. Alsof God ons verbiedt ons eigen levensscheepje te sturen!

Afgelopen zondag heb ik in mijn preek de filosoof Friedrich Nietzsche geciteerd. Hij schreef ruim 140 jaar geleden al dat God dood is. Hij moest dat zeggen, vond hij. Kon niet anders. Maar zonder een spoor van trots, zonder triomfalisme. Omdat Nietzsche sterk voorvoelde wat we onszelf aandoen met het dood verklaren van de Eeuwige. Hier een paar regels van hem:

‘Waar God is? Dat zal ik jullie zeggen! Wij hebben hem gedood - jullie en ik! Wij allen zijn moordenaars! Maar hoe hebben wij dit kunnen doen? Wat hebben wij gedaan, toen wij deze aarde van haar zon loskoppelden? In welke richting beweegt zij zich nu? In welke richting bewegen wij ons? Weg van alle horizonnen? Achterwaarts, zijwaarts, voorwaarts, naar alle kanten? Dolen wij niet als door een oneindig niets? Ademt ons niet de lege ruimte in het gezicht?’

Opeens horen we vanuit Den Haag mooie dingen als ‘herstel van vertrouwen, bestaanszekerheid, burgerinitiatief, minder ik, meer wij’ en ga zo maar door. Prima hoor, niks mis mee. Of liever: eindelijk! Maar vult het ook de ‘lege ruimte’ waar Nietzsche het over heeft? Ik denk dat dát gaat om de vraag wie of wat mijn fundament is.

Ben ik dat zelf, mijn eigen verstand, wil, normen en waarden? Of is er iets of iemand die mij overstijgt, die groter is dan ik-alleen? Moet ik mijzelf dragen, ben ik mijn eigen fundament, of is er meer? Wórd ik gedragen? En stem ik daar mijn leven op af?