Column Gerrit Heuver: Pret van de Wet

Dat de vrijheidsboom het alleen goed doet als we er samen voor voor zorgen, lijkt tegenwoordig een rare gedachte. Wie zich vrij voelt om met een snelheid van 90 kilometer per uur door de bebouwde kom te racen, maakt wel voor alle anderen de buurt onveilig en dus onvrij. Als ik me vrij voel om uit protest een snelweg te blokkeren (of ik nou boer ben of milieuactivist) neem ik vele anderen de vrijheid af om naar het werk te gaan, een ambulance door te laten of rustig te winkelen.

Minstens even zo ontwrichtend is de vrijheid die op grote schaal genomen wordt om door rood te rijden, om de fiscus of de verzekering een poot uit te draaien, om met flink wat alcohol achter het stuur te kruipen enzovoorts. “Dat moet ik toch weten? Dat is toch mijn vrijheid?”

En dat er wetten bestaan die dit alles verbieden, vindt de gemiddelde Nederlander langzamerhand eerder lastig dan terecht. De wet? Dat is alleen maar vrijheidsbeperking. Je mag niet dit, je mag niet dat. De wet: dat is de politie, de rechter, een boete, gevangenis. Alleen maar narigheid.

De Joden hebben sinds mensenheugenis een heel ander gevoel bij de wet. Ze hebben een jaarlijks vrolijk feest dat Simchat Tora heet. ‘Pret van de wet’ zou je kunnen zeggen.

Hoe kom je op het idee? Pret van de wet. Nou, ik denk: omdat ze nog een heel levendige, pijnlijke herinnering hebben aan de tijd van vóór de wet. Voordat de wet er was, was er de wetteloosheid. En de wetteloosheid, dat is het recht van de sterkste. Van de brutaalste. Het recht van de machthebbers. Van uitbuiters, dictators, allerlei Hitlers, gewapende criminele bendes.

En dan komt de wet. Een Godsgeschenk, zegt Israël, want die wet geldt voor laag èn hoog, voor vrouw en man, voor lakeien èn voor koningen. In Israël was (3000 jaar geleden al!) iedereen voor de wet gelijk. De vrijheid van de koning hield op waar de onvrijheid van de lakei begon.

Ja, dat zal er in de praktijk best eens anders hebben uitgezien. Ook toen waren er koningen die niet van hun hofdames af konden blijven of die meer belasting hieven dan rechtmatig was.

Maar er was óók de wet. God zij dank.